Oblicze człowieka XX i XXI wieku
Tomasz Mertuszka - kl. II a

        Mogłoby się wydawać, że oblicze człowieka na przestrzeni XX i XXI wieku, czyli w okresie ponad stu lat, ulegało ciągłym zmianom. Bliższe prawdzie byłoby stwierdzenie, że było ono stosunkowo stałe, a jedynie okoliczności, pozwalające je określić, ulegały zmianom.

Jednakże niezależnie od okoliczności człowiek dawał się poznać z tej samej strony, a tylko wyznaczniki wspomnianego oblicza bywały bardziej lub mniej ekstremalne. Błędem może też być traktowanie gatunku ludzkiego, jako spójnej społeczności. Truizmem przecież jest, że próba ta skończy się porażką. Czy jest jednak coś bardziej człowieczego niż zmaganie się z jakimś problemem mimo wszystko?
       Sto trzynaście lat nie brzmi tak poważnie, jak dwa wieki. Przemiany, które nastąpiły w człowieku na przestrzeni tego okresu, były nieznaczne. W przeciwieństwie do licznych zmian politycznych, mających miejsce w owym okresie - ludzka mentalność nie uległa wyraźnej metamorfozie. Stawiane przez nas pytania - zawsze pozostawiane bez odpowiedzi - refleksje nad celem ludzkiego życia, filozoficzne dysputy... Mimo mijającego czasu nic się w tej kwestii nie zmienia. Wystarczy spojrzeć na oblicze filozofii. Jak nic innego świadczy o człowieku - ponad przeciętnym. Lecz kto inny niż wybitne jednostki kształtuje to, jakim się jawi człowiek? Nie mam tu na myśli radykalnych poglądów Nietzschego, czy kreacji Raskolnikowa. Nie sugeruję nikomu zabijania nieuczciwych lichwiarek ani wprowadzania tyranii. Mam na myśli niewinny wpływ ludzi, wyróżniających się na tle innych swoim nieszablonowym myśleniem, na wszystkich pozostałych, którzy bez nas pozostaliby z niczym. Kreatorów, kształtujących rzeczywistość w sferze materialnej i ponad materialnej. Jednostki wyznaczające nowe granice ludzkich możliwości. Wracając do sedna. Na przestrzeni stuleci - od antyku po dzień dzisiejszy - powstawały kolejne nurty filozoficzne. Wystarczy poddać je choć powierzchownej analizie, a okaże się, że od stuleci nie wymyślono nic nowego. Filozoficzna odtwórczość, na którą jesteśmy skazani. To samo dotyczy kultury, czy sztuki, co doprowadziło nie raz do poddania pod wątpliwość zasadności istnienia takich pojęć. Wyraz tym wątpliwościom dał Duchamp, którego dadaistyczna działalność przyniosła mu niemałą sławę i - co pełne ironii - miano artysty. Chociaż może faktycznie coś tym udowodnił? Niejeden “znawca” mógłby się przed chwilą oburzyć. Stwierdziłem bowiem, że sztuka, architektura, kultura pozbawione są progresu - aktu stwarzania - a opierają się na powtarzaniu wzorców. Co w takim razie z licznymi stylami, choćby w architekturze? Czy są złudzeniem - fałszem wbijanym nam do głowy od zawsze? Poniekąd. Niezaprzeczalnie istnieją, lecz jakby powiedział najwybitniejszy z modernistów - Le Corbusier - [...] są dla architektury tym, czym pióro na głowie kobiety: czasami jest to ładne, chociaż nie zawsze i nigdy nie jest niczym więcej. Nie mają znaczenia w obliczu prawdziwej architektury - zwierającej się w bryle, powierzchni i planie. Kiedy więc wyklarowała się ta Le Corbusierowa oś, według której wszystko, co Architekturą można nazwać, zostało stworzone? Nie powinno nas zaskoczyć, że odpowiedzią jest antyk. Pozostając w architektonicznym światku, czemu człowiek wciąż popełnia błędy? Z przekory, zwykłej głupoty? Symetria, złoty podział, kąty proste - wszystko określone z wręcz matematyczną dokładnością. Rozejrzyj się wokół siebie, a z dużym prawdopodobieństwem zobaczysz brzydotę i wszechobecny kicz. Jego nagromadzenie jest na tyle duże, że można o nim napisać książkę, co miało niedawno miejsce (Wanna z kolumnadą- Filipa Springera).Odwołanie się do architektury czy sztuki nie jest w tym miejscu bezzasadne, gdyż tworzą ją ludzie,  czyniąc z niej narzędzie ekspresji. To, jaką materialną rzeczywistość kreowano w ubiegłym wieku ma jednoznaczne przełożenie na oblicze człowieka, z jakim się możemy spotkać - odtwórczym, pozbawionym poczucia estetyki, skupionym na przeżyciu i zapominającym, by żyć - szczęśliwie.

Architektura bynajmniej nie jest odosobniona. Wybitni ekonomiści austriackiej szkoły - Rothbard czy Mises - nieraz wykazywali wyższość wolnościowych, kapitalistycznych społeczeństw nad opiekuńczymi, socjalistycznymi systemami. Sam zdrowy rozsądek podpowiada coś podobnego. Dla mas nie ma to znaczenia, bo wolą bierność - tkwienie w ułudzie wolności i ciągłe narzekania na sytuację, w jakiej się znajdują. Opozycją dla nich stają się działacze, kreatorzy, ludzie myślący - jednostki, pociągające sobie podobnych. Ludzie, przekształcający negatywne oblicze ludzkości w coś miłego dla oka. Naprzeciw siebie stoją: brzydota i estetyka, bierność i działanie, socjalizm i kapitalizm. Zadaniem człowieka jest opowiedzenie się po jednej ze stron. Tak więc, czy czas się poddać - zostać lemingiem, “ateistycznym wannabe”, zatrudnić się w “korpo”, nażreć i zdechnąć? Czy może lepiej spróbować coś zmienić? Trzymać się może i górnolotnych ideałów. Nawracać, tak sprawnie jak Clive Staples Lewis, nie bać się odtwórczości, na którą jesteśmy skazani (Tarantino udowadnia, że może to doprowadzić do wielkich rzeczy), projektować niczym  Le Corbusier czy Frank Lloyd Wright - albo całkowicie inaczej(?); spróbować zmieniać innych na lepsze albo samego siebie, niczym Leszek Kołakowski - chwała mu za to! 
      Człowiek sam decyduje, jakie oblicze ukaże. Choć, jak przeszłość pokazuje, zostały wytyczone - przez samego Boga (?)- pewne bariery! Próba dookreślenia owego oblicza - wskazanie wspólnego dla wszystkich obywateli świata wizerunku, usposobienia i metod działania - jest ponad ludzkie możliwości. Zdecyduje się ją podjąć jedynie głupiec.